Schoolplaten, tekeningen en litho’s

De collectie van de MuseumDepotShop is – zoals jullie waarschijnlijk wel weten – erg veelzijdig. Daar waar vorige week onze topstukken van de afdeling antiek in het zonnetje stonden, richten we ons vandaag op een deelcollectie dat past binnen het thema ‘werken op papier’.

Werken op papier zijn er in verschillende vormen en maten. Traditioneel wordt er met deze term verwezen naar gouaches, aquarellen, pastels en tekeningen, maar vandaag houden we een wat bredere definitie aan door ook de grafische technieken erbij te betrekken.

We richten ons op het verhaal achter de werken en de gebruikte technieken, het is immers altijd interessant om wat meer over de achtergrond van een kunstwerk te leren. Kan jij daarnaast ook wel wat inspiratie voor in huis gebruiken? Kijk dan vooral nog even verder, we hebben namelijk een erg mooie selectie werken voor aan de muur verzameld in deze blog.

Originele tekeningen

Dromen van vrede is een boek met vertellingen van verhalen uit het Oude Testament. In dit werk wordt door een rabbijn aan een groep joodse kinderen die in Babel in ballingschap wonen, verhalen verteld over de geschiedenis van hun volk, de koningen en de profeten. De belangrijkste verhalen uit het Oude Testament zijn hierin verzameld en worden op zo’n manier beschreven én geïllustreerd dat het voor de jeugd aantrekkelijk was. In onze collectie bevinden zich enkele originele houtskooltekeningen van de illustraties uit dit boek.

Het boek is in 1971 geschreven door de bekende kinderboekenschrijfster Gertie Evenhuis in samenwerking met de pastor Nico Bouhuijs. Er werd voor gekozen om Frank Rosen de illustraties bij de verhalen te laten maken.

Rosen is een beeldend kunstenaar die met een varia aan technieken uit de voeten kan. Hij studeerde van 1964 tot 1968 aan de Gerrit Rietveld Academie in Amsterdam. Vervolgens begon hij zijn carrière als decorontwerper en vormgever bij de Nederlandse Televisie. Zo was hij onder andere betrokken bij de serie Sil de Strandjutter en Herodotus. Daarnaast vervaardigde Rosen veel sculpturen, waarvan er nog veel in de openbare ruimte te vinden zijn. Ook ontwierp hij het bronzen borstbeeld van Annie M.G. Schmidt voor de prijs die jaarlijks wordt toegekend voor het beste theaterlied van het jaar.

Frank Rosen verzette ook veel werk als illustrator, met name voor de boeken van Gertie Evenhuis. Dromen van vrede heeft Rosen voorzien van de mooiste houtskooltekeningen in zijn herkenbare stijl. Niet alleen zien we bekende scènes voorbij komen zoals de dans om het gouden kalf, maar ook prachtige landschappen en stadsgezichten sieren de collectie. De voorstellingen zijn getekend op dik papier en vervaardigd met houtskool, wat maakt dat het kwetsbare unica’s zijn. Benieuwd welke tekeningen we zoal in de shop hebben staan? Bekijk dan hier al de tekeningen van Frank Rosen.

Fluweelzachte litho’s

Lithografie is een zeer oude druktechniek. Uitgevonden eind 18e eeuw door een amateur drukker die op zoek was naar een snellere manier om meerdere afdrukken te maken, werd het vanaf de 19e eeuw de meest populaire druktechniek. Bij een lithografie wordt er gebruik gemaakt van het principe dat water en vet elkaar afstoten. Hierdoor kan onder andere kalksteen gebruikt worden om inkt op papier te drukken. Een andere term voor lithografie is dan ook steendruk.

Het maken van een lithografie is een tijdrovende klus. Bijzonder is dat de tekening direct op de steen wordt getekend. Het ontwerp wordt met behulp van arabische gom gefixeerd. De gom maakt het deel van de steen waar niet op getekend is ontvankelijk voor water. Vervolgens wordt de steen nat gemaakt. Daar waar de steen vet is blijft het droog. De inkt hecht zich zo alleen aan het droge gedeelte. Met behulp van een speciale pers wordt de afdruk vervolgens van de steen overgebracht op het papier. Lithografieën kunnen zeer gedetailleerde nuances tonen, met fluweelzachte overgangen tussen de grijstinten.

De litho’s die wij vandaag aan de collectie hebben toegevoegd tonen een varia aan oud Egyptische voorwerpen. Wat we zien zijn negentiende-eeuwse reproducties van tekeningen gemaakt door Tiemen Hooiberg voor de allereerste complete catalogus van de Egyptische collectie van het Rijksmuseum van Oudheden. Dat het museum een zeer gevarieerde collectie heeft komt mooi naar voren: van een verzameling Egyptische militaria tot aan collecties vazen en zegels, je ziet het allemaal voorbijkomen.

Zeer bijzonder zijn de litho’s waarop de schilderingen van de binnenkist van Amenhotep zijn afgebeeld. Het originele object bevindt zich nog steeds in het museum. Hoewel het een binnenkist is, is de complete kist voorzien van schilderingen. Dit heeft te maken met de tijd waarin het tot stand kwam. Toen de priester Amenhotep stierf regeerden de faraos van de 21ste en 22ste dynastie vanuit de nieuwe hoofdstad Tanis in de Nijldelta. In Thebe, wat veel zuidelijker lag, regeerden de Amon-priesters. De oude monumentale grafcultuur kon daardoor niet meer in stand gehouden worden, en op veel grafvelden werd geroofd omdat er geen bewaking meer was. Om deze reden ging men over op ondergrondse graven, die minder zouden opvallen. Daar waar de oude graven voorzien werden van wandschilderingen, werden nu de magische afbeeldingen op de kisten zelf aangebracht.

Het deksel van de kist droeg een representatie van de dode, in dit geval de priester Amenhotep. De overledene werd hierop voorgesteld met de strengenpruik van de goden en de gekromde godenbaard. Daarmee werd aangegeven dat de dode één is geworden met de god Osiris en net als hij de dood zal overwinnen. De buitenkist verwees met lichte kleuren naar het leven wekkende gouden zonlicht, de binnenkist toonde daarentegen de duisternis van het dodenrijk. De schilderingen in de kist tonen de thema’s van het hiernamaals: de opstanding van Osiris, de zonnecyclus van dag en nacht, het wegen van het hart van de dode en het voortbestaan van zijn ziel. In onze collectie hebben we verscheidene litho’s waarop de schilderingen die in deze kist zijn aangebracht nauwgezet zijn afgebeeld.

Schoolplaten uit de koloniale tijd

Als iets het goed doet in onze huidige interieurs dan zijn het wel oude schoolplaten. Ze brengen sfeer met zich mee en staan mooi bij andere vintage items. Hoewel we wel vaker schoolplaten uit het basisonderwijs in onze collectie hebben gehad, hebben we nog niet zo vaak schoolplaten kunnen aanbieden die in het hoger onderwijs werden gebruikt. Vandaag komt daar verandering in! We bieden nu de eerste paar platen aan uit de serie Platen van Nederlandsch Oost- en West Indië en Suriname, uitgegeven door Kleynenberg & Co. te Haarlem. De serie dateert uit de periode 1911-1913, en bevat onder andere foto’s van de hand van fotograaf en topograaf Jean Demmeni.

De collectie bevat prachtige foto’s uit de koloniale tijd met onder andere landschappen in zwart-wit, gedrukt op grote vellen stevig papier. De serie toont belangrijke plaatsen, maar ook de lokale landbouw en verschillende volkeren. Vandaag bieden we de eerste paar platen aan met landschappen, waaronder Het noorderstrand te Java, Het parklandschap van Madoera en De bergvlakte van Pantar.