Het verzamelen van etnografica

Etnografica – ook tribale kunst of wereldkunst genoemd – is de laatste jaren erg populair geworden bij verzamelaars. Daar waar het eerst voornamelijk antropologen waren die de stukken verzamelden, zijn het nu vooral liefhebbers van moderne en hedendaagse kunst die er jacht op maken. De kunstwereld heeft haar kijk op niet-westerse kunst veranderd. Afrikaanse maskers worden niet langer als ‘enge gebruiksvoorwerpen’ beschouwd, maar worden nu gewaardeerd om hun schoonheid.

Vandaag zetten we met deze blog verschillende niet-westerse verzamelobjecten uit onze collectie in het zonnetje en vertellen we je meer over dit bijzondere verzamelgebied. Lees dus snel verder!

De eerste verzamelaars

Etnografica is de term die traditioneel werd toegepast op kunst en gebruiksvoorwerpen uit Afrika, Azië, Oceanië en Noord- en Zuid-Amerika. De eerste verzamelingen van etnografica ontstonden in de negentiende eeuw. In deze periode van kolonisatie en ontdekkingstochten werden veel voorheen onbegaanbare gebieden op de kaart gezet. Wetenschappers, antropologen en ontdekkingsreizigers kwamen zo in contact met volkeren waarvan niemand in het westen ooit gehoord had. Allerlei voorwerpen werden meegenomen naar Europa, waar vervolgens volkenkundige musea als paddenstoelen uit de grond schoten.

De eerste groep verzamelaars van etnografica bestond veelal uit antropologen. Zij zagen deze ‘inheemse’ objecten niet als kunstvoorwerpen, maar als studiemateriaal. Ook waren er missionarissen die hele verzamelingen aanlegde, met als reden deze ‘rariteiten’ in het westen tentoon te stellen als voorbeelden van ‘heidense afgoderij’. De rituele achtergrond stond altijd centraal bij de eerste verzamelaars van niet-westers stukken.

Kunst?

In de twintigste eeuw veranderde langzaamaan de reden voor het verzamelen van etnografica. Er kwam een discussie op gang. Waren stukken die vielen onder de noemer etnografica nou kunst of niet? Kunstenaars als Picasso en Modigiliani zagen de artistieke waarde van dit soort objecten wel in en gebruikten Afrikaanse maskers als inspiratiebron voor hun werk. Al aan het einde van de jaren ’20 maakte het Stedelijk Museum Amsterdam een tentoonstelling met Afrikaanse kunst op artistieke gronden. Maar het gros van de mensen in het westen moest nog wel erg wennen aan deze ‘primitieve kunst’.

In de loop van de eeuw zijn echter steeds meer kunstmusea etnografische objecten in hun collecties op gaan nemen. De westerse blik op de kunstwereld verruimde zich.

Omgekeerde wereld

Bij de particuliere verzamelaars zijn etnografische objecten nog lange tijd slechts gewild gebleven bij een zeer kleine gespecialiseerde groep. Maar in de afgelopen jaren is er een nieuwe trend ontstaan op de kunstmarkt. Liefhebbers van moderne en hedendaagse kunst zijn zich nu gaan interesseren in etnografische kunst. De reden voor het verzamelen van niet-westerse kunst is hierbij compleet omgedraaid. Bij deze groep verzamelaars draait het niet om de antropologische of rituele waarde van het stuk. Nee, ze vinden het niet-westerse object gewoon mooi als een op zichzelf staand kunstwerk.

Nog meer wereldkunst

In de collectie van de MuseumDepotShop zijn veel stukken te vinden die vallen binnen het thema wereldkunst. Ben jij wel benieuwd? Neem dan eens een kijkje bij het Amsterdam Pipe Museum, de uitgelichte pareltjes of het thema volkenkundig en archeologisch.